Co warto wiedzieć o układzie krążenia

Fizjologia układu krążenia

Układ krążenia to około 5 km naczyń, serce, a w środku około 5 litrów krwi. O takiej długości naczyń krwionośnych decydują głównie naczynia włosowate, które dostarczają krew bogatą w tlen i środki odżywcze do płynu bezpośrednio otaczającego komórki naszego ciała. W wieku około 30 lat w 1 mm sześciennym mózgu, serca, mięśni szkieletowych czy w innych narządach znajduje się około 600 odżywiających komórki naczyń włosowatych. Tak duża ilość naczyń zapewnia krótką drogę od naczynia włosowatego do komórki. Przy takiej ilości naczyń komórki mogą być dobrze odżywione nie tylko w spoczynku ale także w czasie wysiłku. Z naczyń włosowatych przechodzi tlen i środki odżywcze do płynu znajdującego się wokół komórek. Z tego płynu czerpią komórki tlen i środki odżywcze. Procesowi pobierania środków odżywczych towarzyszy proces oddawania do płynu międzykomórkowego zanieczyszczeń, które powstały w czasie pracy komórki. Naczynia włosowate przechodzą w naczynia żylne odprowadzające w których krew jest uboga w tlen a bogata w dwutlenek węgla. W przestrzeni międzykomórkowej gromadzą się również produkty przemiany materii, które drenowane są przez naczynia limfatyczne.

Utrzymanie dużej ilości naczyń włosowatych w 1 mm sześciennym jest więc warunkiem niezbędnym dla prawidłowego odżywiania i oczyszczania każdej komórki.

Po 40 roku życia ilość naczyń w 1 mm ulega stopniowemu zmniejszeniu a więc sytuacja zaopatrzenia i oczyszczania ulega pogorszeniu. Rozpoczyna się proces starzenia.

Czy proces ten można zatrzymać?

Proces ten można zatrzymać wykonując 4-5 razy w tygodniu wysiłki o intensywności umiarkowanej a trwające od 35 do 50 min. (nie licząc rozgrzewki i schładzania). Kontrolę intensywności wysiłku można prowadzić pod kontrolą odczucia zmęczenia (13-15 w skali Borga) lub wykorzystując sporttester, który sygnalizuję w którym momencie częstość akcji serca wychodzi poza górny lub dolny zakres tętna treningowego. Tętno treningowe górna i dolna wartość jest wyznaczana w czasie elektrokardiograficznej próby wysiłkowej.

Badania udowodniły, że taki trening zwiększa ilość naczyń włosowatych i zmniejsza o około 50% ryzyko wystąpienia schorzenia sercowo-naczyniowego, depresji i schorzenia nowotworowego. Systematyczny trening plasuje osobę w grupie prozdrowotnej w odróżnieniu od osób nie trenujących, którzy z opisanej redukcji ryzyka nie korzystają.

Podjęcie systematycznych treningów opisanych jak wyżej daje korzyści zarówno osobom po zawale serca jak i czującym się zdrowo ale leniwych ruchowo.

Wartości tętna treningowego mają inny zakres wartość u osób:

• po zawale serca
• z niewydolnością serca
• zdrowych leniwych ruchowo
• zdrowych aktywnych ruchowo
• stosujących zabiegi z zakresu medycyny estetycznej
• trenujących sport wyczynowo

Krążenie krwi

Pięć litrów krwi w 5 litrowym zbiorniku krąży dzięki sercu, którego rytmiczne skurcze wyrzucają krew do aorty.

W czasie spoczynku, przy akcji serca 60/min. serce przetacza w ciągu 1 min około 5 litrów krwi, a ilość ta może wzrosnąć do 20 litrów w czasie maksymalnego wysiłku fizycznego. W czasie wysiłku o umiarkowanej intensywności zwiększenie ilości pompowanej krwi zależy bardziej od zwiększającej się objętości wyrzucanej w każdym skurczu niż od zwiększenia częstości akcji serca. W czasie maksymalnego wysiłku zwiększenie ilości pompowanej krwi zależy już tylko od przyśpieszenia akcji serca.

W procesie starzenia się mięśnia serca maleje stopniowo siła jego skurczu oraz zdolność do przyśpieszania akcji serca. Prowadzi to do zmniejszenia w czasie wysiłku zdolności do zwiększania objętości wyrzucanej krwi do aorty. U osób leniwych ruchowo następujące ograniczenia nie wywołują początkowo żadnych objawów.

Pompa aortalna

Wspomożeniem dla pompy sercowej zarówno w spoczynku jak i w czasie wysiłku jest aorta. Aortę od lewej komory oddziela trójpłatkowa zastawka aortalna, która w czasie skurczu komory otwiera się, umożliwiając wpłynięcie krwi do aorty. W czasie rozkurczu zastawka ta zamyka się blokując powrót krwi do lewej komory serca. Wyrzucana do aorty krew, jej objętość, jest większa od objętości, która może w czasie skurczu przepłynąć i stąd pozostała objętość wytwarza w aorcie wzrost ciśnienia prowadząc do rozszerzenia sprężystej aorty wstępującej. Sprężysta energia zmagazynowana w aorcie w czasie skurczu, w czasie rozkurzu popycha krew rytmiczne, to jest z częstością akcji serca do przodu. Sprawność tego wspomagania zależy od sprężystości aorty. W czasie wysiłku efekt tego wspomagania jest większy bo objętość wyrzucanej w czasie skurczu krwi wzrasta znacznie, prowadząc do większej akumulacji energii sprężystej w aorcie.

W procesie starzenia, który zwykle zaczyna się po 40 roku życia elastyczność aorty maleje co prowadzi do nadmiernych wzrostów ciśnienia w czasie skurczu i znacznego upośledzenia wspomagania krążenia przez aortę.

Ocena stanu pompy aortalnej:

• Badanie UKG
• Badanie wieku naczyniowego
• Badanie ciśnienia centralnego

Pompa obwodowa

Dzięki rytmicznemu uciskowi pracujących mięśni na wypełnione krwią żyły dochodzi do przyśpieszenia szybkości przepływu krwi w kierunku do dosercowym. Pompa czynna jest jedynie w czasie marszu, biegu, to jest w czasie aktywności fizycznej z udziałem mięśni kończyn dolnych u osób z prawidłowym stanem zastawek naczyń żylnych.

Ocena stanu pompy obwodowej

• Badanie stanu zastawek żylnych

Podsumowanie

Sprawny układ krążenia zapewnia przepływy w narządach stosownie do ich potrzeb zarówno w spoczynku jak i wysiłku fizycznym. Poza sercem znaczący udział w sprawności krążenia ma sprężysta aorta, ilość naczyń włosowatych, zaś w czasie wysiłku fizycznego także pompa obwodowa.